Theo Lời Phật tìm hiểu, Tản Viên được xem là một vị anh hùng dân tộc, đại diện cho sự chống lại ngoại xâm và kiểm soát thiên tai, lũ lụt, và được người dân tôn kính và thờ phụng như một vị thần bất tử trong tín ngưỡng dân gian của người Việt, cùng với Thánh Gióng, Chử Đồng Tử và Thánh Mẫu Liễu Hạnh.
Khánh tiệc Đức Thánh Tản Viên vào 15 tháng 1 âm lịch.
Ngày 6 tháng 11 âm lịch là ngày Tiệc Đản Nhật Vua Cha Nhạc Phủ Tản Viên Sơn Thánh.
Tản Viên Sơn Thánh là ai ?
Có nhiều quan điểm chưa nhất quán về xuất thân của Đức Tản Viên Sơn Thánh, cụ thể như sau:.
Quan điểm thứ nhất
Tản Viên Sơn Thánh là con trai của Lạc Long Quân và Âu Cơ. Theo truyền thuyết, ông là một trong năm mươi người được giao về biển. Sau đó, ông đi qua cửa biển Thần Phù và chèo ngược sông Hồng để về. Khi nhìn thấy núi Tản Viên cao vời và xinh đẹp, ông đã dừng lại và nhìn ngắm ba ngọn núi Tú Lệ thẳng đứng. Với sự chất phác của người dân địa phương, ông đã mở một con đường thẳng từ làng Bạch Phiên Tân đến phía nam của núi Tản Viên, đi qua Uyên Đông, rồi đến Nham Tuyền, một nguồn khác, và cuối cùng lên đến đỉnh núi Thạch Bàn, non Vân Mộng, nơi ông đã định cư. Những dấu vết chân của ông được lập đền thờ để tôn kính ông, và đền thờ đó đã được sử dụng để ngăn chặn các thảm họa như đảo, lụt và ngự hỏa, và cũng là nơi để tôn vinh tiếng vang của ông.
Quan điểm thứ hai
Tản Viên Sơn Thánh là ba người anh em. Do đó, nếu nhắc đến Tản Viên Sơn Thánh, ta đang nhắc đến Tam Vị Đại Vương Quốc Chúa Thượng Đẳng Thần bao gồm Sơn Tinh, Cao Sơn và Quý Minh. Hiện nay, ba đền Thượng, Trung, Hạ tại Ba Vì đang thờ cúng Tam vị Tản Viên Sơn Thánh.
Quan điểm thứ ba
Tản Viên Sơn Thánh được cho là một người thật theo quan niệm dân gian ở các làng trong truyền thuyết Sơn Tinh, Thủy Tinh (Hà Nội, Vĩnh Phúc, Phú Thọ), kết hợp với ngọc phả đền Lăng Xương thì được biết đến với tên Nguyễn Tuấn. Ông là con trưởng của Nguyễn Cao Hành và bà Đinh Thị Đen ở đạo Sơn Tây hiện nay là Phú Thọ. Ông được nhận nuôi bởi bà Ma Thị Cao ở núi Ngọc Tản làm mẹ nuôi. Từ đây, ông trở thành người cứu độ nhân dân có phép thần thông biến hóa, có văn võ song toàn và trở thành vị thần núi Tản Viên. Sau đó, khi Hùng Vương tìm rể cho con gái Ngọc Hoa, ông đã chọn Sơn Tinh – Nguyễn Tuấn.
Chúng tôi nhận thấy, ý kiến này phù hợp với những quan niệm chung đã có về các vị Thánh bất tử trong tâm trí dân gian. Bởi vì cũng từ quan niệm đó đã hình thành một hình tượng “Thánh Tản Viên” rất đầy đủ và nhất quán. Nếu so sánh với quan điểm của các học giả thời phong kiến thì chỉ là quan niệm rất hạn chế.
Truyền thuyết Tản Viên Sơn Thánh
Theo truyền thuyết, Tản Viên Sơn Thánh được cho là quản lý dãy núi Ba Vì (hay còn gọi là núi Tản Viên). Ngài được tôn sùng và coi như linh thiêng, đồng thời cũng là người ứng nghiệm vô cùng. Trong truyện về núi Tản Viên, tác giả Lĩnh Nam chính là người viết ra câu: “Linh khí không thể đo lường được, và được cho là thần rất linh thiêng và ứng nghiệm”.
Thành tựu lớn nhất của Đức Thánh Tản là việc cùng Vua Cha Bát Hải Vĩnh Công Đại Vương hợp tác để đánh bại quân giặc xâm lược Văn Lang. Trong đó, Vĩnh Công Đại Vương đánh giặc trên biển và Tản Viên Sơn Thánh ngăn chặn địch trên đường bộ, đánh tan quân giặc chỉ trong vòng 3 ngày.
Trong thời bình, ngài đi khắp nơi dạy dân làm ăn sinh sống. Ngài dạy dân Ba Vì biết cách làm lửa bằng ống giang già, săn bắn và kế làm hầm gài tên căng lưới. Dạy dân Quốc Oai biết cách gieo hạt và trồng lúa, dạy dân ven sông Hồng biết cách làm lưới kéo vó. Ngài cũng dạy nhân dân võ nghệ để bảo vệ tổ quốc, và dạy nhân dân cách dệt vải và hát ca. Chính vì những điều này, ngài được tôn vinh và được phụng thờ như Thành Hoàng.
Hiện nay tại nhiều ngôi đền, người dân vẫn tổ chức lễ hội mô phỏng lại cách thức kinh doanh mà Sơn Tinh đã dạy cho nhân dân, đồng thời bày tỏ lòng biết ơn vị thánh đã giúp cuộc sống nhân dân ấm cúng hơn. Với những đóng góp quan trọng cho cộng đồng và đất nước, Đức Tản Viên Sơn Thánh được rất nhiều triều đình phong tặng để thể hiện sự tôn trọng và uy tín.
Vua Trưng Vương (Trưng Trắc) được phong là “Tản Viên Sơn Quốc Chúa Đại Vương Dực Bảo Trung Hưng Thượng đẳng thần”.
– Vua Trần Nhân Tông sắc phong ngài là ”Hữu Thánh Hưng Quốc Hiển Ứng Vương”.
– Vua Tự Đức phong ngài là ”Thượng Đẳng Tối Linh Thần”.
Hơn nữa, tại đền Và ở Sơn Tây còn giữ 18 bản sắc phong khác cho Đức Tản Viên Sơn Thánh của nhiều vị vua trong quá khứ. Trong số đó, có 17 bản chính đầy đủ dấu ấn.
Tản Viên Sơn Thánh được ngợi ca rộng rãi không chỉ trong cộng đồng mà còn xuất hiện trong các tác phẩm văn học với những từ ngữ quý giá nhất. Những tác phẩm văn về Tản Viên Sơn Thánh bao gồm “Việt điện u linh”, “Lĩnh Nam chích quái”, “Thánh Tông di ký toàn thư”,…
Đền thờ Đức Tản Viên Sơn Thánh ở đâu?
Có nhiều đền thờ Đức Tản Viên Sơn Thánh được xây dựng ở nhiều địa điểm khác nhau, trong đó hệ thống đền thờ ở núi Ba Vì được coi là lớn nhất. Núi Ba Vì, còn được gọi là núi Tản Viên, được cho là một ngọn núi linh thiêng, giữ vai trò quan trọng trong việc giữ đường long mạch của đất nước Việt. Truyền thuyết Sơn Tinh Thủy Tinh cũng kể về ngọn núi này, nơi được xem là tâm linh thiêng liêng của dân tộc. Dân gian thường nói về ngọn núi Ba Vì như là “nhất cao”, đứng trước Tam Đảo và Độc Tôn, để thể hiện sự tôn kính và tôn trọng đối với ngọn núi này. Khu di tích núi Ba Vì có hệ thống đền thờ Tản Viên Sơn Thánh, được xây dựng để bảo vệ các hướng đông, tây, nam và bắc.
– Tây Cung gồm đền Trung và đền Hạ.
– Nam Cung là đền Ao Vua.
– Đông Cung là đền Và Sơn Tây.
– Bắc Cung là đền Thính ở Vĩnh Phúc.
Đền Đức Thánh Tản Viên là một trong những ngôi đền được người dân tôn kính tại khu vực dãy núi Ba Vì. Nổi bật nhất là các ngôi đền Thượng, Trung, Hạ được gọi chung là đền Tản Viên Ba Vì. Ngoài ra, còn có đền Và tại Sơn Tây, đền Tranh và đền Thính tại Vĩnh Phúc, đền Lăng Sương tại Phú Thọ.
Dựa theo truyền thuyết tại Đền Và, cung Trung và cung Hạ được sử dụng để cầu nguyện và tế lễ. Đông Cung được dùng để thông báo và bày tỏ các sự việc. Bắc Cung là nơi để nghỉ ngơi.
Bản văn Tản Viên Sơn Thánh
Nhạc Phủ Thánh Đế Văn
Động sơn trang thượng ngàn thánh phủ.
Đức Tản Viên đấng chủ sơn lâm.
Nổi cơn gió cuốn ầm ầm.
Di sơn đảo hải cứu dân thoát nàn.
Cõi Nam bang nhờ ơn đại thánh.
Đất Sơn Tây, Tản Lĩnh ngất cao.
Đôi bên tả hữu bộ tào.
Tam thập lục động ra vào quản cai.
Chốn sơn lâm muôn loài cầm thú.
Nhờ thánh ân Nhạc Phủ thần vương.
Lại thêm bát bộ sơn trang.
Dời non chuyển núi phép càng thần thông.
Nay ngưỡng trông thánh vương soi xét.
Độ thanh đồng khắp hết gần xa.
Độ cho khang thái cửa nhà.
Cây tài nhánh lộc nở hoa bốn mùa.
Khắp thôn bản gió mưa hòa thuận.
Cõi lâm sơn ngàn mận ngàn mơ.
Đỉnh non gió thổi phất phơ.
Suối reo thác đổ tiếng tơ chạnh lòng.
Chúng đệ tử một lòng thành kính.
Tiến văn trình thỉnh thánh giáng lâm.
Chữ rằng thánh giáng lưu ân.
Sơn trang lưu lộc thiên xuân thọ trường.
Tản Viên Sơn Thánh Chân Kinh
Chí tâm phục mệnh lễ.
Tản Viên Sơn thánh.
Sơn quốc chúa đại vương.
Dực bảo trung hưng.
Thượng đẳng tối linh thần.
Thái Bạch, Long Vương.
Ban mộc tinh, bí pháp truyền.
Ban phúc, phù công danh.
Cứu chúng sinh chi khổ nạn.
Thần trú lưu hành, phổ tiêu bất thường.
Hồng thủy phi diệt, khai trừ thủy cảnh.
Thiên đạo vạn thông, cảm hữu can chi.
Xá tống hỏa quan, xích thư sở cáo.
Tứ sinh lục đạo. Hữu cảm tất phù.
Tam giới thập phương vô cầu bất ứng.
Lăng xương cốt cách ngọc tinh thần.
Mang dấu rồng thiên xuống hạ trần.
Thái Vĩ cùng tiên trên Thượng giới.
Sinh ra Thánh Tản tại nước Nam.
Nam quốc Tản Viên Sơn thánh.
Hương hỏa hiển thánh.
Đại bi – Đại nguyện – Địa thánh – Đại từ.
Khai sơn hộ quốc.
Lịch ứng thượng đẳng tối linh thần.
Đệ nhất bách thần.
Nam thiên thánh tổ thiên tôn.
Trả lời