Theo Lời Phật tìm hiểu trong những năm gần đây, việc thực hiện tập tục đốt vàng mã đã giảm dần do gây lãng phí và ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường.
Trong bài viết này, hãy cùng Lời Phật khám phá về phong tục đốt vàng mã ở Việt Nam và đưa ra câu trả lời cho câu hỏi liệu đốt vàng mã có mang lại lợi ích hay không? Ngoài ra, cũng sẽ đề cập đến thời điểm thích hợp để thực hiện hành động này.
Nguồn gốc của việc đốt vàng mã
Nhà Hạ, người Trung Quốc mới sử dụng đất sét để tạo ra các mâm bát và dùng tre gỗ để làm nhạc cụ, ví dụ như chuông khánh và đàn sáo, để chôn cất cùng người chết. Trong thời đại nhà Chu, tục “Tuẫn táng” được thiết lập, có nghĩa là khi các vị vua và quan lớn qua đời, từ vợ con đến bộ hạ của họ đều phải chôn cùng để tiếp tục phục vụ họ trong âm phủ.
Trong thời nhà Hán, phong tục “Tuẫn Táng” chôn người sống cùng người chết đã bị bỏ đi. Vào năm 105 sau công nguyên, ông Vương Dũ đã sử dụng giấy để thay thế cho vàng bạc và các vật dụng thật trong các nghi thức tang ma và tế lễ.
Hầu hết người dân Trung Quốc vào thời điểm đó đã tỉnh ngộ và cùng nhau từ bỏ việc đốt vàng mã, khiến cho các chuyên gia về nghề vàng mã gần như bị thất nghiệp. Sau khi bị phá sản, Vương Luân – dòng dõi của Vương Dũ – cùng với các đồng nghiệp đã lên kế hoạch phục hồi lại nghề nghiệp hàng mã. Một người giả cách ốm và sau đó qua đời đã được đưa vào quan tài và sẵn sàng cho việc thức ăn và nước uống. Khi xóm làng đến thăm viếng đông đúc, Vương Luân và gia đình ông đã cúng hàng ngàn món quà, trong đó có cả hình nhân thế mệnh, và bày tỏ lòng thành kính với các quan thiên phủ, địa phủ và nhân phủ. Khi mọi người suýt xoa khấn khứa, đột nhiên trăm nghìn mắt nhìn thấy hai năm rõ mười, và quan tài rung động lên.
Lúc đó, Vương Luân đã đứng sẵn bên quan tài. Người giả vờ như đã chết lại lò dò ngồi dậy, liên tục quan sát xung quanh trước khi bước ra khỏi quan tài. Anh ta khẳng định rằng các thần thánh trong tam và tứ phủ đã ban cho anh ta một hình nhân thế mệnh, cùng với tiền bạc và đồ mã, để ba hồn bảy vía của anh được tái sinh. Công chúng tưởng rằng điều đó là thật, vì hình nhân có thể thế mệnh và được thành thần trong tam, tứ phủ cùng ăn lễ đồ mã, giúp tăng phúc, giảm tội và cho tăng thêm tuổi thọ.
Từ đó các nghề hàng mã lại được hồi sinh một cách nhanh chóng. Điều này được kể lại trong truyện cổ Trực Ngôn Cảnh Giáo.
Con người khi chết sẽ đi về đâu
Theo triết lý của đạo Phật, tồn tại 10 cảnh giới bao gồm 4 cảnh giới Thánh và 6 cảnh giới phàm. Trong số đó, chỉ có rất ít vong linh đạt được nhập vào 4 cảnh giới Thánh (gồm Phật, Bồ Tát, Duyên giác và Thanh Văn) trong khi chủ yếu là 6 cảnh giới phàm (còn được gọi là lục đạo luân hồi) bao gồm Cõi trời, cõi người, cõi atula, cõi ngạ quỷ và cõi địa ngục.
Trong đó hai biên giới đầu tiên là thiên đường và người, còn bốn biên giới sau là địa ngục và đau khổ. Tùy thuộc vào việc tu tập, tích đức hay phạm tội trong cuộc sống, khi qua đời, linh hồn sẽ nhập vào một trong sáu biên giới luân hồi nói trên.
Khi tâm linh được nhập vào bốn cảnh giới ác đạo (Atula, súc sinh, ngạ quả, địa ngục), nếu cố gắng tu tập đạo phật thì sẽ vượt qua từng cấp độ để được tái sinh trở lại thế gian.
Ví dụ, một cá nhân trên thế giới thực thực hiện nhiều hành động tiêu cực khi qua đời sẽ bị đưa đến cõi địa ngục. Tại đây, linh hồn đó sẽ học tập phật pháp để có thể tiến lên từ cõi ngạ quỷ, cõi atula, cõi súc sinh và trở lại thế giới của con người. Sau khi linh hồn trở về thế giới của con người, nó sẽ được tái sinh. Do đó, mọi người cần phải tập trung để giúp linh hồn của mình có thể tu tập để vượt qua các cõi giới.
Quan điểm của Phật giáo về đốt vàng mã
Trong tôn giáo Phật giáo, Đức Phật Thích Ca không bao giờ khuyến khích việc cúng vàng mã cho gia đình. Theo quan niệm Phật giáo, nếu chúng ta dâng vàng, nhà cửa, xe hơi, tivi… Thì chỉ làm cho các linh hồn quá cố càng luyến tiếc cuộc sống trần tục và không thể tịnh tâm để tu tập vượt qua cảnh giới. Họ sẽ rơi vào khổ đau của cảnh giới ác đạo.
Vào ngày 12-2, thay mặt Ban Thường trực Hội đồng Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam, Hòa Thượng Thích Thanh Nhiễu – Phó Chủ tịch Thường trực đã ký ban hành công văn 031/CV-HĐT nhằm chấm dứt việc đốt vàng mã tại các chùa chiền, đồng thời tuân thủ giáo pháp của Thích Ca Mâu Ni.
Để hỗ trợ cho các vị linh hồn gia tiên của chúng ta trong việc vượt qua các rào cản, chúng ta có thể cầu nguyện cho sự giúp đỡ của phật thánh để các vị linh hồn sớm được giải thoát và được đưa vào cõi linh thiện. Hãy thực hiện các hành động thiện nguyện và giúp đỡ những hoàn cảnh khó khăn, neo đơn.
Thượng tọa Thích Thanh Duệ, Phó Trưởng ban Nghi lễ Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam khẳng định: ”Trong giáo lý nhà Phật không có việc thiêu vàng mã cúng tế người chết. Quan điểm của đạo Phật hoàn toàn phản đối truyền thống mê tín này. Phật giáo chỉ khuyên trong ngày Lễ vu lan (báo hiếu cha mẹ) thì nên tu tâm ăn chay và niệm Phật để tưởng nhớ. Và tổ chức Lễ xá tội vong nhân (cúng chúng sinh) – cúng những vong hồn lưu lạc một mâm cỗ chay để giúp bố thí siêu sinh. Đồng thời, giúp đỡ những người nghèo khổ trên thế gian, tu tâm ăn chay và phóng sinh để tích đức siêu độ vong linh”.
Thượng toạ Thích Thanh Nhã, người đứng đầu chùa Trấn Quốc (Hà Nội), cũng đã xác nhận rằng Kinh Phật không dạy đốt vàng mã để tưởng nhớ người đã khuất. Thủ trưởng chùa cũng thường xuyên khuyên Phật tử giảm thiểu việc đốt vàng mã. Ông cho rằng nên sử dụng tiền để mua vàng mã để làm những việc thiện cho đời sống sẽ tốt hơn rất nhiều.
Đại đức Thích Thiện Hạnh, người trụ trì chùa Vinh Phúc (thôn Quang Độ, xã Văn Môn, huyện Yên Phong, Bắc Ninh) cũng cho rằng, việc đốt vàng mã là một hành động mê tín dị đoan hoàn toàn sai lầm. Đại đức Thích Thiện Hạnh giải thích rằng: “Chúng ta có một câu tục ngữ: ‘Dương sao âm vậy’. Nhưng liệu chúng ta có thể đưa vàng mã của mình xuống dưới địa ngục và sử dụng nó được không? Chúng ta có thể đốt cháy quần áo của mình và chúng vẫn vừa kích cỡ với ông bà của chúng ta hay không? Chúng ta có thể đưa xe cộ và các vật dụng của chúng ta đến đúng địa chỉ hay không? Trả lời những câu hỏi này một cách thành thật sẽ cho chúng ta thấy rằng việc đốt vàng mã là một hành động mê tín dị đoan, không hề phù hợp hoặc có cơ sở. Nếu cha mẹ của chúng ta ở cõi âm chỉ mong đợi ngày này để nhận được một miếng cơm, một bộ quần áo, một ngôi nhà… Thì họ sẽ ăn, mặc, ngủ, nghỉ ở đâu trong những ngày còn lại của họ?”
Theo các vị chủ trì, nếu ai biết cách hành đạo đúng đắn thì sẽ được giải thoát khỏi cơn đau đớn. Chúng ta nên thăm viếng các ngôi chùa, tâm tình thành chân thành để cầu nguyện cho lòng đức. Nếu ai có tiền để mua vàng hoặc các đồ trang sức quý giá, thì nên chia sẻ với những người có hoàn cảnh khó khăn hơn. Vì như câu ca dao nói: “Cứu một người khỏi cảnh khốn cùng, hơn giúp ngàn người vượt khỏi cõi âm”. Còn việc cầu nguyện, không chỉ cần tấm lòng thành, mà còn cần có tâm tình thành thật, nếu không thì mọi việc đều trở nên vô nghĩa.
Phong tục đốt vàng mã đã tồn tại từ rất lâu đời, đã trở thành một phần của tâm hồn người dân Việt Nam, vì vậy rất khó để bỏ bê hoàn toàn. Tuy nhiên, chúng ta cần cố gắng giảm thiểu tối đa.
Đốt vàng mã đem lại lợi ích gì?
Một trong những ưu điểm lớn của việc đốt vàng mã là để thể hiện lòng báo hiếu. Tâm hồn của người đốt vàng sẽ cảm thấy yên tâm vì đã làm điều gì đó để tri ân ông bà cha mẹ, tổ tiên và cả dân tộc. Vì phong tục này đã trở thành một phần của văn hóa Việt Nam, nên vào các dịp giỗ, lễ hội, nếu không thực hiện sẽ có cảm giác chưa hoàn thành trách nhiệm của một người con, cháu. Vì thế, việc đốt vàng mã để tâm hồn thảnh thơi, thoải mái và không lo lắng là điều chúng ta nên làm.
Thực hiện các nghi lễ cúng gia tiên như nấu cơm, thắp hương, tặng vàng mã và tiền âm phủ không chỉ thể hiện lòng kính trọng và tri ân đến tổ tiên, ông bà, cha mẹ mà còn truyền đạt giá trị hòa thuận, tình cảm hiếu thảo và tích cực đối với con người. Điều này phản ánh tư tưởng đạo Phật và văn hóa dân tộc suốt thời gian dài.
Giữ việc đốt vàng mã là một nét văn hóa đặc trưng của dân tộc để tỏ lòng tôn kính với tổ tiên và truyền đạt giá trị giáo dục cho thế hệ sau là cần thiết. Tuy nhiên, không nên quá chú trọng vào việc đốt vàng mã vì mọi thứ đều phải có giới hạn. Tín ngưỡng là quan trọng nhưng cũng phải có sự kiềm chế.
Trả lời