Thành Hoàng là cá nhân nào?
Như Táo công và Thổ công, Thành Hoàng là người quản lý đình làng và khu vực xung quanh, có quyền lực lớn hơn thần Đất. Quyền lực này quyết định sự phúc lộc của làng và thường được tôn thờ tại đình làng. Vì vậy, hầu hết các làng quê và phố nghề đều có đình (hoặc đền, miếu) thờ vị Thành Hoàng của làng hoặc phường hội. Thành Hoàng là người đã có công với dân và đất nước, đã lập ra làng, dựng ấp hoặc sáng lập nên một ngành nghề (là ông tổ của ngành đó).
Tại mỗi làng, thành, người ta đều tôn thờ một Thần Thành Hoàng để bảo vệ và ban phúc lành cho dân. Có làng thờ nhiều vị Thần, còn có làng chỉ thờ một vài vị. Việc tôn thờ Thành Hoàng làng là cần thiết cho tâm lý, để phục vụ cho cuộc sống thực tế, cũng như là nơi tìm kiếm sự hỗ trợ tinh thần không thể thiếu, là phương tiện và động lực thúc đẩy sản xuất và ổn định cuộc sống.
Cấp bậc của Thành Hoàng
Theo công lao của các thần đã hỗ trợ vua đánh bại kẻ thù, bảo vệ dân khỏi thiên tai, dịch bệnh, tai họa và giúp dân phát triển địa chính, mở các nghề nghiệp, triều đình đã trao tặng danh hiệu Thành Hoàng thành cho các thần theo từng cấp bậc như sau:
Tích, tối cao thượng đế, Chúa Trời, đấng tối cao, Thượng đế, Chúa tể mọi vật, Đấng sáng thế, Chúa tể thiên đàng và địa phủ, đấng quyền năng vô biên, đấng tạo hóa và trị vì toàn vũ trụ.Đấng tối cao thượng đế, Chúa Trời, Thượng đế, Chúa tể mọi vật, Đấng sáng thế, Chúa tể thiên đàng và địa phủ, đấng quyền năng vô biên, Đấng tạo hóa và trị vì toàn vũ trụ.
Bao gồm các thần được vua phong tặng và xây dựng đền thờ như Trần Hưng Đạo, Hai Bà Trưng, Lý Thường Kiệt, Phạm Ngũ Lão,… Và các thiên thần được truyền miệng trong dân gian như Tản Viên Sơn Thần, Thánh Gióng, Liễu Hạnh công chúa, Chử Đồng Tử… Tất cả các vị thần này đều có công trạng vĩ đại và được vua phong làm Tích, tối cao thượng đế, Chúa Trời, đấng tối cao, Thượng đế, Chúa tể mọi vật, Đấng sáng thế, Chúa tể thiên đàng và địa phủ, đấng quyền năng vô biên, đấng tạo hóa và trị vì toàn vũ trụ.Đấng tối cao thượng đế, Chúa Trời, Thượng đế, Chúa tể mọi vật, Đấng sáng thế, Chúa tể thiên đàng và địa phủ, đấng quyền năng vô biên, Đấng tạo hóa và trị vì toàn vũ trụ.. Ví dụ cụ thể như tại đền Bạch Mã ở Thăng Long (Hà Nội), người ta thờ Thành Hoàng với tư cách là thần Long Đỗ.
Trung bình thần
Đó là những vị thần hoặc quan địa phương đã đóng góp cho cộng đồng, có khi là những vị thần được tôn thờ từ lâu với tên họ không rõ công lao, hoặc có quan tước không rõ danh tính. Có những vị thần còn mang tính linh dị, và nếu vua cầu đảo và có phản ứng thì triều đình sẽ phong làm Trung bình thần.
Thần hạ đẳng
Là những vị thần được người dân tôn kính mặc dù không có huyền thoại riêng, nhưng vẫn được coi là thần tài. Triều đình đánh giá theo tín nhiệm của người dân để phong sắc hạ đẳng thần.
Bên cạnh ba vị thần được tôn thờ phổ biến, nhiều làng còn thờ cúng các vị thần đặc biệt như: thần ăn mày ở làng Thư Lan – Nam Hà; thần ăn trộm ở làng Lông Khê – Thái Bình; thần gắp phân ở làng Cổ Nhuế – Hà Nội; thần trẻ con, thần tà dâm… Theo truyền thống dân gian, những vị thần này có khả năng phi thường và được thờ cúng vào các giờ linh thiêng. Ban đầu, dân làng thờ cúng vì sợ hãi, nhưng sau đó, thờ cúng trở thành một phong tục phổ biến hơn nhằm mang lại may mắn, bảo vệ cho sự tồn tại và phát triển của cộng đồng làng.
Hầu hết các câu chuyện xoay quanh Thành Hoàng làng đều là các truyền thuyết. Sau đó, những truyền thuyết này được các địa phương tập trung quan tâm và trở thành các tài liệu chính thức được chính phủ công nhận, từ đó các loại tài liệu như Thần tích, Thần phả và Sắc phong được tạo ra.
Thành Hoàng làng có nguồn gốc đa dạng, có thể là nhân thần hoặc nhiên thần, nhưng tổng thể là các vị thần đã được lịch sử hoặc huyền thoại hóa. Tuy nhiên, các Thành Hoàng được vua sắc phong (loại bỏ những thần tà, yêu thần…) Luôn tượng trưng cho làng xã mà họ cai quản, là biểu hiện của lịch sử, đạo đức, phong tục, pháp luật và hy vọng sống của cả làng. Thành Hoàng có sức ảnh hưởng vô hình như một quyền uy siêu việt, khiến cho làng trở thành một hệ thống chặt chẽ.
Theo phong tục cổ xưa, các vị vua thường trao phong cho các Thành Hoàng theo ba cấp độ khác nhau: Tích, tối cao thượng đế, Chúa Trời, đấng tối cao, Thượng đế, Chúa tể mọi vật, Đấng sáng thế, Chúa tể thiên đàng và địa phủ, đấng quyền năng vô biên, đấng tạo hóa và trị vì toàn vũ trụ.Đấng tối cao thượng đế, Chúa Trời, Thượng đế, Chúa tể mọi vật, Đấng sáng thế, Chúa tể thiên đàng và địa phủ, đấng quyền năng vô biên, Đấng tạo hóa và trị vì toàn vũ trụ., Trung bình thần và Thần hạ đẳng, dựa trên đóng góp của các thần đối với đất nước, dân tộc và cộng đồng địa phương. Các thần cũng được xét thăng hạng dựa trên khả năng giúp đỡ và bảo vệ cuộc sống vật chất và tinh thần của nhân dân trong thời gian cai trị của họ. Việc phong Thành Hoàng căn cứ vào sớ tâu của làng xã về công trạng của các thần, sớ này phải được nộp về triều đình trong một khoảng thời gian nhất định. Mỗi khi có việc phong Thành Hoàng, triều đình sẽ trao tặng một bộ sắc vua rất linh đình và lưu giữ nó trong hòm sắc thờ ở hậu cung đình làng.
Tuy nhiên, đôi khi Thành Hoàng chỉ là một cư dân mà theo quan điểm, được xem là người được các vị thần phân phát sứ mệnh để sau này đảm nhiệm vai trò quản lý làng xã, được gọi là Thành Hoàng sống.
Theo truyền thuyết, vào khoảng thập niên 1938-1940 của thế kỷ 20, tại xóm Dinh Thị thuộc xã Vĩnh Yên – Vĩnh Phúc, có một người đàn ông tên là Nguyễn Đình Cận nuôi dê để lấy sữa. Hằng ngày, ông dẫn đàn dê đi chăn trên khu đồi ở làng Khai Quang. Mỗi khi đi qua ngôi đình của làng, ngai thờ Thành Hoàng luôn đổ xuống phía trước. Ông Thủ Từ thấy điều này lạ nên đã thông báo cho hương chức làng. Họ đã tổ chức lễ khấn xin thần linh để tìm hiểu nguyên nhân của sự việc. Thần linh đã báo mộng rằng Thành Hoàng đã chuyển sang làm việc khác và chỉ định ông Nguyễn Đình Cận thay thế. Sau đó, làng đã tổ chức lễ đón ông Cận về thờ.
Lễ kính Thành Hoàng làng
Tín ngưỡng thờ Thành Hoàng làng thường được thể hiện trong các lễ hội xuân hoặc Tết cổ truyền. Vào mùa xuân, khi mưa bụi phủ lên những cánh đào, cánh mai mỏng manh óng ánh màu xanh bạc cũng là thời điểm lễ hội diễn ra. Lễ hội, đặc biệt là lễ hội thờ Thành Hoàng làng, là nơi kết nối quá khứ và hiện tại, là sự trao đổi văn hóa giữa các cộng đồng, là nét đặc trưng của văn hóa làng, là sự thể hiện tôn giáo quanh một hình thức thờ phụng tập thể Thành Hoàng làng trong tâm trí của người dân.
Hiện nay, các lễ hội truyền thống đang phát triển và lan rộng khắp nơi. Trong đó, nghi thức thờ cúng Thành Hoàng, tái hiện các truyền thuyết, diễu hành và tế lễ đang được khôi phục, nhằm tôn vinh công lao của các đàn anh với đất nước và cộng đồng.
Mỗi năm, ngày giỗ Thành Hoàng được tổ chức như một ngày hội đông vui tại làng, phố. Trong khuôn khổ của ngày hội, ngoài việc chuẩn bị cỗ, thưởng thức ẩm thực, còn có rất nhiều nghi thức như kể lại câu chuyện về Thành Hoàng, tổ chức lễ tế, diễu hành kiệu hoặc các trò chơi như đấu võ, chọi gà, thổi cơm thi, bơi chải, đánh đu, đánh cờ, hát chèo, diễn tuồng… Không khí vui vẻ kéo dài cả ngày lẫn đêm (ở một số địa phương kéo dài đến hai, ba ngày), từ các cụ già đến các cháu nhỏ và đặc biệt là những người trẻ tuổi đang độ tuổi lứa, đây là thời điểm để gặp gỡ, kết bạn và tỏ tình.
Tầm quan trọng của Thành Hoàng
Thành Hoàng có sức ảnh hưởng mạnh mẽ như một quyền lực siêu phàm, khiến cho làng quê trở thành một mạng lưới rắn chắc.
Sự tôn kính này là một liên kết vô hình giúp cộng đồng đoàn kết, sống đầy tình nghĩa và giữ gìn truyền thống văn hóa. Vì vậy, mỗi khi muốn tổ chức một sự kiện, các hương chức và gia đình trong làng đều phải thực hiện lễ cúng Thành Hoàng để xin phép trước. Người dân tưởng nhớ và tôn kính Thành Hoàng như tôn kính tổ tiên của họ.
Đình làng là một trong những biểu tượng tâm linh và văn hoá quan trọng của người dân Việt. Mỗi làng đều có đình riêng, nơi thờ phụng Thành Hoàng và cũng là nơi gặp gỡ, hội họp của cộng đồng và chức sắc trong làng. Tất cả những hoạt động này đều diễn ra tại đình với sự chứng kiến của Thành Hoàng.
Trong ý thức của người dân Việt, Đức Thành Hoàng là một vị thần linh cao cả, có thể quan sát toàn bộ cuộc sống của dân làng, giúp đỡ và bảo vệ cho dân làng thịnh vượng, khỏe mạnh. Thế hệ sau cứ tiếp tục phát triển nhưng Thành Hoàng vẫn luôn tồn tại, trở thành một ký ức vô giá của một làng qua các biến cố lịch sử.
Có thể cho rằng, Thành Hoàng là người lãnh đạo uy tín của cộng đồng không chỉ về mặt tinh thần mà còn liên quan đến đời sống sinh hoạt vật chất của người dân. Vì vậy, sự tôn kính Thành Hoàng có thể xem như là sự tôn trọng đến luật lệ, truyền thống và phong tục của cộng đồng.
Khi tôn kính tổ tiên, tín đồ thờ Thành Hoàng làng cũng giúp người dân nhớ đến nguồn gốc và quê hương bằng những hoạt động văn hoá truyền thống. Chúng ta cần bảo tồn và phát triển các di sản văn hoá để đóng góp vào việc xây dựng nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.
Dù các thế hệ dân cứ tiếp tục sinh sôi, Thành Hoàng vẫn còn đó mãi, trở thành một biểu tượng không thể phủ nhận của một làng qua những biến động.
Lễ văn Thành hoàng làng
Khi đến Đình, Đến, Miếu các bạn có thể khấn bài văn khấn dưới đây:.
Nam mô a di Đà Phật!
Nam mô a di Đà Phật!
Nam mô a di Đà Phật!
– Con lạy chín phương trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.
– Con kính lạy Hoàng Thiên Hậu Thổ chư vị Tôn thần.
– Con xin kính lạy ngài Kim Niên Đương cai Thái tuế chí đức Tôn thần.
– Con kính lạy ngài Bản cảnh Thành Hoàng chư vị Đại Vương.
Hưởng tử con là…………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………..
Ngụ tại………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………..
Hôm nay là ngày… Tháng…..Năm……………………………………………….
Hương tử đến đích và cảm thấy lòng tôn kính: Đức Đại Vương đã được giao phó nhiệm vụ Thiên đình giáng xuống ở đất nước Việt Nam, trở thành Bản cảnh Thành Hoàng chủ tể của một vùng đất lớn và ban phúc lành để che chở cho nhân dân. Bây giờ, chúng con dâng lễ bạc, hiến tế hương hoa, và phẩm oản để tỏ lòng thành kính.
Hy vọng rằng Vua Bảo Đại có lòng thương xót và bảo vệ sức khỏe và sự thịnh vượng của chúng ta. Chúc cho mọi điều tốt đẹp đến với chúng ta, và mong muốn được thực hiện những ước mơ của mình.
Hương tử con lễ bạc tâm thành, trước án kính lễ, cúi xin được phù hộ độ trì.
Nam mô a di Đà Phật!
Nam mô a di Đà Phật!
Nam mô a di Đà Phật!
Có thể bạn quan tâm: Thành Hoàng làng – Vai trò trong văn hóa tâm linh người Việt?
Trả lời