Quan Niệm Ăn Chay Của Một Số Tôn Giáo Trên Thế Giới

• Các khái niệm về ăn chay.

Theo Lời Phật tìm hiểu, có những quan điểm khác nhau về ăn chay. Một số cho rằng ăn chay là chỉ ăn thực phẩm thực vật mà không sử dụng bất kỳ thực phẩm nào từ động vật. Trong khi đó, một số khác vẫn sử dụng sữa và trứng. Ngoài ra, một số tôn giáo chỉ ăn chay mà không sử dụng một số loại thịt như bò hay heo. Các quan điểm này phụ thuộc vào nhu cầu, tư tưởng, văn hóa và tôn giáo của từng quốc gia, vùng miền và thời đại. Tuy nhiên, ăn chay có thể được phân loại thành các dạng chính như sau:

• Chế độ ăn chay Lacto (sữa): Đây là phong cách ăn chay tập trung vào ăn thực phẩm từ thực vật, không ăn thịt động vật bao gồm cả các loài sống trong nước, không ăn trứng nhưng có thể sử dụng sữa động vật như sữa bò…
• Chế độ ăn chay Ovo (trứng): Tức là ngoài việc chọn thực phẩm từ thực vật, những người ăn chay còn có thể dùng trứng. Chế độ ăn chay ovo chỉ bao gồm trứng mà không bao gồm sữa động vật. Ý tưởng ở đây là trứng chưa được coi là động vật, những người ăn chay ovo tránh sử dụng thực phẩm có nguồn gốc từ sữa động vật, nhưng vẫn có thể sử dụng trứng, miễn là chúng có nguồn gốc phù hợp.
• Chế độ ăn Lacto-ovo (sữa-trứng): Là chế độ ăn chay bao gồm thực phẩm thực vật cùng trứng và sữa.
• Chế độ ăn Pescatarian: Là những người còn được gọi là ăn chay không ăn thịt, nhưng họ có thể thưởng thức tất cả các loài hải sản. Trên bàn ăn của họ có thể được đa dạng bởi những đĩa cá ngừ, cá hồi, tôm hùm, tôm và tất cả các sinh vật biển được nấu chín. Nhưng họ không ăn thịt bò, gia cầm hay các bộ phận bên trong của động vật.
• Chế độ ăn chay linh hoạt: Đây là loại chế độ ăn chay mà những người tuân thủ thường ưa chuộng thực phẩm chủ yếu là thực vật. Họ yêu thích trái cây, rau và các loại thực phẩm không chứa thành phần động vật. Họ không ăn thịt thường xuyên, tuy nhiên đôi khi vẫn có thể sử dụng thịt.

Đó là năm quan điểm ăn chay phổ biến nhất trên toàn cầu hiện nay. Để tìm hiểu thêm về các chế độ ăn chay khác nhau như thế, chúng ta sẽ tiếp tục khám phá tổng quan về đặc trưng ăn chay của một số tôn giáo trên khắp thế giới.

1.1 Quan niệm ăn chay của một số tôn giáo trên thế giới.

Ăn chay là một chủ đề không còn xa lạ với nhiều quốc gia trên thế giới hiện nay. Nó đã xuất hiện từ thời cổ đại và đã được nghiên cứu chứng minh rằng ăn chay mang lại nhiều lợi ích. Thời cổ đại, việc thực hành và truyền bá ăn chay chủ yếu được thực hiện bởi các tu sĩ, giáo sĩ của các tôn giáo. Ngoài ra, ăn chay cũng được cho là giữ cơ thể thanh sạch trước lễ Thần linh ở các nước Bắc Phi như Ai Cập hay cận Trung Á như Hy Lạp.

Mỗi tôn giáo đều có quan điểm và chủ thuyết riêng về việc ăn chay. Không chỉ riêng Phật giáo, các tôn giáo lớn trên thế giới như Kito giáo, Hồi giáo, Ấn Độ giáo… Đều có thuyết ăn chay, tuy nhiên, cách ăn, thời điểm và phương pháp ăn của mỗi tôn giáo đều khác nhau.

Quan niệm ăn chay của Kito[1] giáo.

Kinh Tân Ước Kito cấm ăn thịt động vật được ghi trong sách Công vụ Tông Đồ, bên cạnh đó không có hạn chế đối với các loại thực phẩm khác.

Trong thời kỳ Trung cổ, các giáo sĩ, tu sĩ, và ma sơ tại các nhà thờ và Tu viện Kito ăn chay như một hình thức tu luyện để đối phó với sự ham muốn về thể xác và để sám hối tội lỗi trước Chúa Jesus, Cha và Con cùng các Thánh Thần. Ý nghĩa của việc ăn chay để tịnh tâm trong Kito giáo được tiên tri Isaia đề cập rõ ràng.

“Hãy giải phóng những người bị đàn áp, gỡ bỏ những gánh nặng không công bằng, trả tự do cho họ và chia sẻ tài nguyên với những người cần thiết. Nếu bạn gặp một người đang khốn khổ hãy giúp họ, đừng khinh thường hay xem thường họ.” [2].

Các Kito giáo hiện đại như Ellen G. White, một trong những người sáng lập của Giáo hội Cơ Đốc Phục Lâm, thường tán thành giáo lý ăn chay vì tin rằng ăn chay là cách thể hiện sự trong sạch của tâm hồn.

Tuy nhiên, những người theo đạo Ki tô giáo hiện nay ăn chay theo độ tuổi khác nhau và trong thời gian chay, họ chỉ hạn chế ăn thịt, vẫn có thể sử dụng nước thịt và các loại động vật không có máu như tôm, cua, cá, ốc… Và chỉ ăn no một bữa mỗi ngày, bất kỳ bữa nào cũng được chọn để ăn no.

Quan niệm ăn chay của Hồi giáo[3].

Người Hồi giáo ăn chay vào tháng 9 gọi là tháng Ramadan. Những ngày trong tháng này tín đồ Hồi giáo đều thực hiện cầu nguyện từ bình minh tới hoàng hôn. Họ chỉ ăn vào lúc bình minh chưa lên và sau khi hoàng hôn phủ xuống. Còn cả ngày thì họ giữ gìn giới luật và không ăn gì cả.

Tháng Ramadan là một trong các quy định của tín đồ Hồi giáo, nhằm thể hiện sự đồng cảm đến những người nghèo đói và để tự rèn luyện tính kỷ cương, bỏ bớt tham lam và dục vọng. Ngoài việc nhịn ăn và ăn chay vào buổi sáng và tối, người Hồi giáo còn thực hiện nhiều hoạt động và nghi lễ khác trong tháng Ramadan.

Ăn chay theo Ấn Độ giáo[4].

Nền văn minh cổ đại của Ấn Độ từ khi Đức Phật Thích Ca chưa ra đời thì người ta đã ăn chay rồi. Và đến bây giờ, sau hơn hai ngàn năm thì người dân Ấn Độ vẫn chuộng việc ăn chay, ăn ngũ cốc nhiều hơn thịt cá. Một trong những tôn giáo lớn ẩn hưởng chủ thuyết ăn chay rộng khắp dân Ấn Độ là Ấn Độ giáo. Ăn chay theo Ấn Độ giáo còn gọi là Trai giới, ăn lạt, là một chế độ ăn uống chỉ gồm những thực phẩm có nguồn gốc từ thực vật (trái cây, rau quả,…) có hoặc không ăn những sản phẩm từ sữa, trứng, mật ong, bơ, phomai, kem, đạm váng sữa và hoàn toàn không sử dụng các loại thịt (thịt đỏ, thịt gia cầm, hải sản, côn trùng), kiêng ăn những thực phẩm có được từ nguồn gốc giết mổ như chả, giò, mắm, ruốc, thịt hun khói…). Ở Ấn Độ khoảng 40% dân số theo Ấn giáo là những người ăn chay.

Ăn chay theo Đạo giáo[5].

Ý nghĩa ban đầu của từ “chay” trong Trung Quốc cổ đại không phải là “không ăn thịt”, mà có nghĩa là trắng, sạch sẽ và đơn giản. Do đó, những người tu và tín đồ theo Đạo giáo không bắt buộc phải ăn chay hoàn toàn. Họ được phép ăn thịt nhưng không được giết động vật và không được ăn máu.

Các tín đồ Đạo gia không nhất thiết phải ăn chay trường nhưng họ ăn chay kỳ, thường ăn vào những ngày sóc vọng (trăng tròn) như ngày mùng 1 và 15… vì Đạo gia cho rằng những ngày này mặt trời, mặt trăng và trái đất thẳng hàng, là thời điểm lục hút của mặt trăng với trái đất mạnh nhất, biểu hiện qua việc thủy triều lên cao. Cơ thể của con người hơn 70% là nước nên các tế bào cũng sẽ chịu sự tác động bởi lục hút của mặt trăng. Máu trong cơ thể người sẽ đạt mức tối đa. Hoạt động hệ tuần hoàn thay đổi, cơ thể rối loạn, nhất là hệ thần kinh chịu tác động nhiều nhất. Vào những ngày này dưới tác động thủy triều cực đại của mặt trăng nên con người rất dễ vi phạm giới luật vì vậy ăn chay để thích ứng với tự nhiên, giúp con người làm chủ được cảm xúc nhất định. “Hoàng đế nội kinh” nói: “Trời ăn thịt người ngũ khí, đất ăn thịt người ngũ khí”. Đạo giáo cho rằng con người có quan hệ mật thiết với giới tự nhiên, những thay đổi về địa lý, khí hậu ngoại cảnh nhất định ảnh hưởng đến sự thay đổi âm dương trong cơ thể con người. Để duy trì sự cân bằng âm dương trong cơ thể con người, người ta phải thích ứng với những thay đổi của tự nhiên^[6].

Theo Đạo giáo, việc ăn chay cũng là một phần của sự phát triển không ngừng của nền văn minh nhân loại và xã hội tự nhiên. Con người bắt đầu suy nghĩ về thói quen ăn uống của mình và áp dụng ăn chay vào những dịp thiêng liêng và trang trọng. Trước các hoạt động tế lễ lớn, nên ăn chay trong vài ngày để làm sạch cơ thể và tâm hồn. Điều này giúp “làm sạch lòng” chủ yếu bằng cách không ham muốn dục vọng, và cảm thấy hài lòng với tâm trạng tỉnh lặng, dần dần nhận ra rằng ham mê không chỉ gây hại cho cơ thể mà còn dẫn đến chống mặt, thậm chí là cội rễ của mọi tai họa. Quan niệm ăn chay để tu tâm.

Tầm nhìn cao xa của quy luật nhân quả và vòng vận hành tự nhiên là lý do Lão giáo đề cao việc ăn chay để tu hành.

Ăn chay theo Khổng giáo (Nho giáo).

Tư tưởng trung tâm của Nho giáo là Nhân, Nghĩa, tình thương, lòng trắc ẩn và bất bạo động. Mạnh Tử cho rằng người hiền cũng đối với cả loài vật, nhìn thấy sự sống của loài vật, không thể chịu được khi thấy chúng bị chết vì giết hại, nghe tiếng chúng kêu la và không thể chịu nỗi khi ăn thịt của loài vật. Vì những tư tưởng về lòng nhân từ và bất bạo động nên Nho giáo cũng chủ trương ăn chay. Quan niệm ăn chay của Nho giáo cũng là ăn thuần thực vật, không chọn những thực phẩm có liên quan đến động vật kể cả các loài ở dưới nước. Văn hóa phong kiến Trung Quốc được thấm nhuần bởi tư tưởng Nho Gia, vì vậy mà truyền thống tang lễ Trung Quốc thường không được sát sanh. Khi trong nhà có ông bà, cha mẹ mất thì con cháu phải ăn chay để tưởng nhớ.

Nho giáo không ép buộc phải ăn chay tại trường, tuy nhiên, nam giới vẫn luôn được tôn trọng đối với những người tu theo Nho giáo.

Thần Đạo ăn chay như thế nào.

Tu theo Thần đạo rất nhẹ nhàng, luật lệ không nghiêm khắc bằng cỏi Trời (Chư Thiên). Ngoài một số giới điều tu thân thì vẫn phải tu tâm hướng thiện, lập công đức. Thần Đạo không quá khắt khe về chay lạt nhưng có một số loại thịt như mèo, chó, rùa, rắn, trâu và máu (tuyết canh)… là thịt của những loài linh tính không được ăn. Thần Đạo cho rằng thịt chó, mèo trược khí rất nhiều nên không được phép ăn vì nó ảnh hưởng tới điển lực và sự vận hành của khí mạch.

Đạo Sikh ăn chay[8].

Đạo Sikh có thể được xem là một tôn giáo cách mạng, được hình thành dựa trên sự kế thừa tư tưởng, giáo luật và lễ nghi từ các tôn giáo khác đã tồn tại ở Ấn Độ như Ấn Độ giáo, Hồi giáo và Phật giáo….

Giáo phái Sikh quy định người tín đồ không được giết thịt theo nghi thức. Tuy nhiên, người theo giáo phái này không bị ép buộc phải ăn chay, tuy nhiên một số người Sikh chọn ăn chay vì tôn trọng động vật.

Tại lễ Gurdwara của Sikh giáo, chỉ có thực phẩm chay được cung cấp. Việc ăn chay hay không của một tín đồ Sikh có thể phụ thuộc vào truyền thống hoặc vùng miền của họ.

Ngôi đền đạo Sikh nơi có bếp cơm chay miễn phí lớn nhất thế giới.

Do Thái giáo[9] ăn chay.

Kinh cổ của Do Thái cũng đề cập đến ăn mặn, tuy nhiên giáo lý căn bản vẫn khuyến khích tín đồ tránh ăn thịt và không gây hại cho động vật. Trích từ “sáng thế ký” trong kinh Cựu Ước, đó là lời của Chúa: “Ta ban cho các con đầy đủ các loại rau quả và ngũ cốc khắp nơi trên thế giới này. Đó là thức ăn của các con vậy… Cùng những loài thú khắp nơi trên địa cầu, những nơi có sự sống, ta đã ban cho các ngươi các loại rau quả và ngũ cốc để ăn… Thịt vốn có máu và sự sống, nên các con không được ăn.”

Điều này cho thấy rằng thời sơ khai của đạo Do Thái khuyến khích tín đồ ăn chay, có nghĩa là lựa chọn những loại thực phẩm từ nguồn thực vật. Tuy nhiên, tín đồ Do Thái giáo không bị ép buộc phải ăn chay hoàn toàn.

Trên đây là quan điểm ăn chay của một số tôn giáo lớn trên toàn cầu. Hiện nay, ăn chay không chỉ giới hạn trong tôn giáo mà đã ảnh hưởng rộng rãi đến tất cả các tầng lớp con người trên khắp các châu lục. Chúng ta sẽ tiếp tục khám phá về các tổ chức ăn chay trên toàn thế giới, những nhà khoa học đã nói gì về việc ăn chay và các lợi ích của nó đối với con người và môi trường sống.

(Còn tiếp).

Kitô giáo là đạo có số lượng tín đồ đông nhất. Các phân tích nghiên cứu thống kê ước tính từ 1,5 tỉ đến 2,1 tỉ người đã chọn Kitô giáo là niềm tin của họ trong thập niên 1990. Theo Pew Research Center, vào năm 2010, Kitô giáo có khoảng 2,2 tỷ tín đồ (chiếm 32% tổng dân số thế giới). Theo Adherents.Com, Kitô giáo có hơn 2,4 tỉ tín đồ.

Dựa trên thống kê, Đạo giáo hiện có khoảng 400 triệu đệ tử ở các vùng đất khác nhau, chủ yếu là Trung Quốc, cùng với Singapore, Malaysia và cộng đồng người Hoa đang sống ở nước ngoài.

Đạo giáo có những tư tưởng về vũ trụ và muôn vật, về cuộc sống con người và liên kết với Phật giáo.