Sự tồn tại của các nhóm Hồi giáo cực đoan hầu như gắn liền với sự can thiệp của phương Tây. Và mặc dù phần lớn các nhóm này bạo tàn đến man rợ, cũng như luôn phải đối phó với sức mạnh của phương Tây, nhưng chúng vẫn tồn tại dai dẳng, thậm chí có những thời điểm trỗi dậy đến đáng sợ.
Theo Lời Phật tìm hiểu, Trong thế kỷ 21, chủ nghĩa khủng bố toàn cầu đã trải qua 2 sự kiện lớn là vụ tấn công 11/9/2001 và sự xuất hiện của tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng IS vào tháng 6/2014. Cả hai sự kiện này đều liên quan đến Hồi giáo cực đoan và đã gây ảnh hưởng lớn đến thế giới. Tại sao Hồi giáo cực đoan ra đời và thường tấn công các nước phương Tây? Mời các bạn đọc để tìm hiểu thêm về vấn đề này.
Vào một ngày cuối tháng 9/1996, người đứng đầu Afghanistan trước đây Mohammad Najibullah đang lưu trú tại trụ sở của Liên Hiệp Quốc (LHQ) ở đất nước này, có lẽ ông cho rằng mình đang an toàn và không ngờ rằng một bi kịch đang chờ đợi phía trước.
Khi Taliban chiếm đóng thủ đô Kabul, họ đã xâm nhập vào trụ sở Liên Hợp Quốc, bắt ông Najibullah ra khỏi tòa nhà và tra tấn cho đến chết. Sau đó, họ kéo thi thể của cựu Tổng thống bị thiến trên đường phố bằng xe tải. Em trai Shahpur Ahmadzai cũng bị chịu cùng số phận với ông Najibullah.
Các thi thể của ông Najibullah và Shahpur được treo trên cột đèn giao thông bên ngoài tòa nhà Tổng thống Afghanistan vào ngày hôm sau, nhằm để thể hiện quyền uy và cảnh báo dân chúng về giai đoạn mới do Taliban lãnh đạo.
Đó chỉ là một trong loạt các hành vi “tàn bạo” của Taliban, một nhóm Hồi giáo cực đoan, khiến cộng đồng quốc tế xôn xao. Các nhóm Hồi giáo cực đoan khác cũng áp dụng các hình phạt tàn ác và đáng sợ tương tự như giết người, cắt cụt tay chân nếu trộm cắp, và đẩy người đến chết nếu có ngoại tình.
Dẫn đến nhiều người đặt vấn đề về nguồn gốc và lý do tại sao Hồi giáo cực đoan có thể sống sót lâu đến như vậy trong khi lại thực hiện các hành động tàn ác.
Đặc điểm của Hồi giáo cực đoan.
Trong bài viết “Chủ nghĩa Hồi giáo, Cách mạng và Xã hội dân sự” năm 2003, học giả người Mỹ Sheri Berman cho rằng, chủ nghĩa Hồi giáo cực đoan chỉ đơn giản là các phong trào và ý thức hệ Hồi giáo tin rằng đạo Hồi là trọng tâm và chỉ đạo cho các hoạt động xã hội, chính trị và đời sống.
Chủ nghĩa này gây tranh cãi khi khẳng định đạo Hồi đóng vai trò quan trọng trong chính trị. Các nhà ủng hộ chủ nghĩa này cho rằng tư tưởng của đạo Hồi cao hơn so với các tôn giáo khác.
Thực thi Luật Hồi giáo Sharia theo cách cực đoan là mục tiêu quan trọng của chủ nghĩa Hồi giáo cực đoan. Họ cũng mong muốn loại bỏ những thứ mà họ coi là không phù hợp với Hồi giáo, đặc biệt là những ảnh hưởng về quân sự, kinh tế, chính trị, xã hội và văn hóa của phương Tây, như đã được học giả người Mỹ Dale C. Eikmeier nhắc đến.
Chủ nghĩa Hồi giáo cực đoan bắt nguồn từ những hoạt động cải cách đạo Hồi vào thế kỷ 19.
Trong bài viết năm 2011, nhà khoa học chính trị người Đức Armin Pfahl-Traughber đã đề cập đến một số đặc tính đáng chú ý của chủ nghĩa Hồi giáo cực đoan, bao gồm: Coi Hồi giáo là một hình thức trật tự cho cuộc sống và trật tự nhà nước, tôn trọng đạo Hồi để tạo ra một xã hội đồng nhất, không công nhận một chế độ dân chủ có hiến pháp, và có xu hướng bạo lực và định kiến.
Vì sao tàn ác nhưng một bộ phận dân chúng vẫn ủng hộ?
Sự việc các tổ chức Hồi giáo cực đoan như IS hay Taliban thực hiện các hình thức phạt cực đoan như thực hiện án tử hình, đánh đập đến gây tử vong, hay cắt chặt cơ thể… Đã trở nên phổ biến.
Tuy nhiên, một số người dân vẫn tán thành và không dám chống đối việc áp dụng các biện pháp trừng phạt cực đoan này. Lý do là do các tổ chức Hồi giáo cực đoan lợi dụng luật Hồi giáo, hay còn gọi là Sharia, theo cách tiêu cực nhất.
Sharia là hệ thống luật và quy tắc thường được áp dụng trong đời sống hàng ngày của người Hồi giáo, dựa trên sự kết hợp của Kinh Quran và các lời dạy của nhà tiên tri Muhammad. Theo nghiên cứu của Asma Afsaruddin, một học giả người Mỹ, Sharia trong tiếng Ả Rập có nghĩa là “con đường”. Hệ thống luật Hồi giáo được cho là giúp người Hồi giáo có một hướng đi đạo đức cho hành vi của họ.
Một số nhà học Mỹ cho rằng, bản chất của Sharia không phải là quá tệ như cách hiểu của nhiều người bởi vì nó chỉ là một phương tiện. Sharia có thể tốt hoặc xấu tùy thuộc vào người sử dụng nó.
Ví dụ, Brunei và Ả rập Saudi đã áp dụng Sharia để giới hạn quyền tự do của phụ nữ, điều này đã khiến cho Sharia bị xem như một hệ thống đáng ghét. Tuy nhiên, học giả Mark Fathi Massoud, giáo sư Nghiên cứu Chính trị và Pháp lý tại Đại học California (Mỹ), đã chỉ ra rằng, Sharia đã từng cung cấp cho phụ nữ một số quyền lợi chưa từng có trong thời đại trước đây.
Theo chia sẻ trên The Conversation, nữ học giả Afsaruddin cho biết, Sharia quy định việc kết hôn phải có sự đồng ý của người phụ nữ. Ngoài ra, Sharia còn cho phép phụ nữ ly hôn trong một số trường hợp đặc biệt. Thời điểm đó, Sharia cũng cho phép phụ nữ Hồi giáo thừa kế tài sản, trong khi ở châu Âu, phụ nữ vẫn chưa được đối xử bình đẳng như vậy.
Với người theo đạo Hồi giáo, Sharia là một thứ rất thiêng liêng. Nhiều người tin rằng Sharia không chỉ là một bộ luật do con người phát triển dựa trên kinh Quran, mà đó còn là lời của đấng sáng tạo, theo một cuộc khảo sát đăng tải trên trang Pew Forum.
Các tổ chức Hồi giáo cực đoan tận dụng điều đó để khiến một số người tin rằng, những hình thức trừng phạt tàn bạo mà họ thực hiện được cho là theo ý muốn của đấng sáng lập. Điều này được coi là nguyên nhân tại sao một số người vẫn ủng hộ Hồi giáo cực đoan.
Trong trường hợp ở Afghanistan, do chính phủ được Mỹ hậu thuẫn hoạt động không hiệu quả, tham nhũng nặng nề và không bảo vệ được nhiều người dân do thiếu nghiêm minh trong thực thi luật pháp, một số người dân đã ủng hộ Taliban. Tuy nhiên, tổ chức này có thể giải quyết được vấn đề tham nhũng và mang lại cuộc sống không chiến tranh. Việc thực thi luật Sharia khắc nghiệt nhưng cũng khá rộng lượng.
Chủ nghĩa can thiệp không vùi dập được Hồi giáo cực đoan.
Với vị trí đặc biệt nằm ở điểm giao của nhiều nền văn hóa lớn, khu vực Trung Đông thường xuyên chứng kiến các xung đột về giá trị giữa các nền văn hóa phương Tây và các quốc gia Ả Rập, cũng như giữa đạo Kitô và Hồi giáo.
Chính sách can thiệp của các nước phương Tây vào khu vực Trung Đông được xem là một yếu tố quan trọng đóng góp vào việc tạo ra các tổ chức Hồi giáo cực đoan như al-Qaeda, Taliban hay IS.
Chính sách can thiệp này đã tồn tại từ thời Trung Cổ cho đến ngày nay, gây ra sự phản đối tinh thần trong cộng đồng Hồi giáo. Trong thời Trung Cổ, đã có nhiều cuộc thập tự chinh được tổ chức bởi phong kiến phương Tây (giáo hội La Mã), nhằm chống lại đạo Hồi và chiếm đóng các vùng đất của người theo đạo Hồi.
Trong thời kỳ tư bản chủ nghĩa, phương Tây tiếp tục chiếm ưu thế ở Trung Đông, biến khu vực này trở thành thuộc địa hoặc vùng bảo vệ của họ.
Từ giữa thế kỷ 20 và đến hiện nay, người Mỹ mặc dù không tự hào về lịch sử cai trị thuộc địa như trong thời kỳ tư bản chủ nghĩa, nhưng vẫn tiếp tục can thiệp vào Trung Đông theo kiểu “theo chân xe cộ”.
Một thắc mắc được đưa ra là tại sao Mỹ và các nước phương Tây sử dụng nhiều vũ khí nhưng không thể đánh bại được các nhóm Hồi giáo cực đoan.
Trang tờ Fair Observer đưa ra một lý do cho rằng các nhà lãnh đạo ở Mỹ và phương Tây hiểu sai về văn hóa, xã hội và chính trị tại Trung Đông.
Kết quả là họ thường tập trung vào tăng cường cung cấp vũ khí, đạn dược và huấn luyện quân sự thay vì những hoạt động nhân đạo, giáo dục hay các hình thức khác để thúc đẩy phát triển. Hậu quả của sai lầm này là tạo ra một vòng lặp vô tận, trong đó bất cứ ai có sức mạnh quân sự đều nắm quyền và áp dụng một kiểu cai trị nhất định.
Theo Fair Observer, điều gây cho Mỹ và phương Tây “mù quáng” là niềm tin sai lầm đã tồn tại từ rất lâu rằng các xã hội ở Trung Đông là các xã hội “chống lại dân sự”, chống lại chế độ dân chủ và không tôn trọng đa dạng văn hóa.
Suy nghĩ đó dẫn đến kết luận không chính xác, cho rằng các quốc gia ở Trung Đông sẽ phải đối mặt với căng thẳng và xung đột. Tuy nhiên, việc sử dụng vũ khí không phải là giải pháp tốt nhất mà còn có thể đẩy các nước trong khu vực vào vòng xoáy bạo lực.
Thực tế đã chứng minh, mặc dù sử dụng nhiều quả bom đạn nhưng Mỹ, phương Tây và các chính phủ được hậu thuẫn bởi Washington tại Trung Đông vẫn không thể tiêu diệt hoàn toàn các nhóm Hồi giáo cực đoan. Hơn nữa, các tổ chức Hồi giáo cực đoan đang ngày càng trỗi dậy mạnh mẽ hơn.
Trong thời kỳ đỉnh điểm, IS không chỉ gây choáng váng cho thế giới bởi những vụ giết người công khai mà còn giành được nhiều lãnh thổ ở Iraq và Syria.
Vào năm 2001, Mỹ đã triển khai quân đội đến Afghanistan để chống lại tổ chức khủng bố al-Qaeda. Tuy nhiên, sau 20 năm rút quân, Washington đã phải đối mặt với các cuộc tấn công bằng bom tự sát của các tay súng khủng bố, khiến nhiều quân nhân Mỹ hy sinh.
Hơn nữa, “hồn ma” al-Qaeda, được tin rằng đã suy tàn sau khi trùm khủng bố Osama bin Laden qua đời, đang tái sinh tại Afghanistan.
Theo bản tin của tờ The Print vào cuối tháng 8, Amin al-Haq, một lãnh đạo cấp cao của tổ chức khủng bố al-Qaeda và từng là thủ lĩnh đội cận vệ của Osama bin Laden, đã trở về quê nhà ở tỉnh Nangarhar, Afghanistan.
Ngày 2/9, kênh truyền hình Al Arabiya trích dẫn phát ngôn viên của phe đối đầu Taliban tại Afghanistan, Fahim Dashti, cho biết các chiến binh Taliban được al-Qaeda hỗ trợ trong cuộc tấn công vào thành trì Panjshir.
Mỹ cùng các quốc gia phương Tây đã gây ra nhiều cuộc chiến dẫn đến nhiều người Hồi giáo tử vong và áp đặt mô hình quản lý phương Tây sang các quốc gia Trung Đông.
Điều này dẫn đến sự mất cân bằng trong nội bộ các quốc gia như Iraq, Syria và Afghanistan. Điều này có thể tạo ra khoảng trống quyền lực, góp phần cho các cuộc xung đột tôn giáo và chủ nghĩa Hồi giáo cực đoan bùng nổ.
Có nhiều chuyên gia và nhà lãnh đạo chính trị phương Tây phải thừa nhận rằng cuộc chiến tranh do Mỹ khởi xướng tại Iraq vào năm 2003 để lật đổ Tổng thống Saddam Hussein là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến sự xuất hiện của tổ chức Nhà nước Hồi giáo IS.
Nguồn gốc chia rẽ của Hồi giáo: Tranh quyền kế vị.
Trung Đông là nơi sinh sống của nhiều cộng đồng văn hóa, dân tộc và tôn giáo khác nhau, tuy nhiên, Hồi giáo chiếm ưu thế.
Vào năm 610, nhà tiên tri Muhammad (570 – 632) đã giới thiệu đạo Hồi tới người dân tại đất thánh Mecca.
Tuy nhiên, tranh luận về quyền kế vị sau khi nhà tiên tri Muhammad đã gây ra sự chia rẽ sâu sắc trong cộng đồng Hồi giáo, tách thành hai nhánh chính là Sunni và Shiite.
Theo tài liệu CFR, những người theo đạo Hồi giáo Sunni là những người ủng hộ Abu Bakr – người bạn và bố vợ của nhà tiên tri Muhammad – lên ngôi. Thuật ngữ Sunni xuất phát từ cụm từ Ahl-as-Sunnah, có nghĩa là những người theo truyền thống. Dòng Sunni tin rằng Abu Bakr là người kế vị phù hợp cho nhà tiên tri Muhammad, theo Azadeh Moaveni, một cựu phóng viên Trung Đông của tạp chí Time (Mỹ).
Trái lại, nhóm Shias (còn gọi là Shiite) là những người ủng hộ Ali ibn Abi Talib – con rể của nhà tiên tri Muhammad và được viết tắt từ shi’atu Ali trong tiếng Ả rập, có nghĩa là “những người theo đuổi Ali”. Người thuộc dòng Shias tin rằng chỉ hậu duệ của Muhammad mới có thể trở thành người kế vị đúng đắn.
Sự mâu thuẫn dẫn đến sự khác nhau trong việc tiếp nhận các bản ghi chép lời dạy của nhà tiên tri Muhammad và dần dần trở thành xung đột về quan điểm chính trị và cách thực hiện các nghi thức Hồi giáo.
Việc chia thành hai phái Sunni và Shiite là một sự kiện quan trọng, gây ra nhiều xung đột trong lịch sử của Hồi giáo.
Hiện nay, sự bất đồng trong tôn giáo Hồi giáo ngày càng sâu sắc, dẫn đến sự phân chia thành hai phong trào: Cấp tiến và cực đoan. Các phong trào Hồi giáo cực đoan được xem là nguồn gốc của các nhóm khủng bố Hồi giáo đương đại.
Sự khác biệt sâu sắc trong tôn giáo Hồi giáo, xung đột giữa Kitô giáo – Hồi giáo và sự can thiệp của quốc tế vào khu vực Trung Đông được coi là những nguyên nhân chính dẫn đến sự hình thành của các tổ chức Hồi giáo cực đoan. Nếu không giải quyết triệt để những nguyên nhân này, việc xóa bỏ các tổ chức Hồi giáo cực đoan sẽ không thể thực hiện được.
Ban đầu chỉ là một chi nhánh của al-Qaeda tại Iraq vào năm 2013, nhưng IS đã phát triển và mở rộng hoạt động sang Syria và một số quốc gia khác, tận dụng những xung đột liên miên để tăng cường quyền lực.
Về lý thuyết, al-Qaeda có thể hài lòng với sự xuất hiện của một nhóm thánh chiến cực đoan, thích hành quyết người Mỹ. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, sự nổi lên của IS đã gây ra nguy hiểm đối với al-Qaeda. Vì sao hai tổ chức cực đoan Hồi giáo lại đấu tranh khốc liệt nhau và muốn tiêu diệt lẫn nhau? Bài tiếp theo trên mục Thế giới sáng 19/9 sẽ cố gắng giải đáp câu hỏi này!
Tìm hiểu thêm: Người sáng lập đạo Hồi là nhà tiên tri Muhammad
Trả lời